Vrouwen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd in media en film, blijkt uit rapport ‘Beter is nog niet goed’, van Vrouwen in beeld (zie infographic). Vrouwen in beeld is een organisatie die zich inzet voor vrouwenrepresentatie. Ze zijn momenteel bezig met een nieuw verdiepend onderzoek. Het onderzoek baseert niet op cijfers maar op ervaring.
Door: Marlou van der Weegen en Marlijn Schurian
Eerder deed Vrouwen in beeld het onderzoek ‘Beter is nog niet goed’ uitgebracht in februari 2022. Uit dat onderzoek blijkt dat mannen een dominante rol hebben in hoofd- en bijrollen in de Nederlandse film- en televisiesector. Niet alleen voor maar ook achter de camera zijn vrouwen in de minderheid.
Jacqueline Blom, actrice, is veel bezig met representatie van vrouwen in film is. Ze is onder andere bekend van Penoza, Soof 2 en Gooische vrouwen. Naast haar carrière als actrice is ze één van de oprichters van Point of View. Het platform bouwt aan gelijkwaardige vertegenwoordiging van vrouwen en het vrouwelijke perspectief in de Nederlandse kunst en cultuur. ‘’Ik merk dat veel mensen niet weten wat bekend is aan onderzoeken, docu’s en stukken van vrouwen. Point of View toont die publicaties. We maken vrouwen die iets hebben bereikt zichtbaar’’, zegt Jacqueline Blom. Na 35 jaar in de filmindustrie weet Blom als geen ander hoe de rolverdeling tussen man en vrouw in elkaar zit. ‘’Representatie in film en theater is ongelofelijk scheef, dit heeft invloed op iedereen.’’ Jacqueline vindt dat vrouwen niet op de juiste manier worden gerepresenteerd: ‘’Vrouwen in tv en film zijn vaak jong, mooi en hebben een slachtofferrol. Doordat dit verhaal herhalend wordt verteld, geeft dit een verkeerde perceptie van vrouwen in de samenleving. Uitvoerende kunsten horen een spiegel van de werkelijkheid te zijn, dat is het nu totaal niet het geval.’’
Risico
Esther Schmidt, oprichter van Vrouwen in Beeld, deelt dezelfde mening. ‘’Als vrouwen zichzelf niet herkennen in film heeft dat gevolg voor hun zelfbeeld. Dit creëert het gevoel dat bepaalde banen niet zijn weggelegd voor hen’’, vertelt Esther Schmidt. Niet alleen voor maar ook achter de camera worden vrouwen benadeeld. Zeven op de tien rollen en functies in Nederlandse filmproductie worden vervuld door mannen, blijkt uit het onderzoek van Vrouwen in Beeld. Schmidt heeft hier een verklaring voor: ‘’Onervaren jonge vrouwen worden gezien als risico. Er wordt vanuit gegaan dat ze zich gaan focussen op een gezin, terwijl onervaren jonge mannen worden gezien als talentvol en altijd inzetbaar.’’ Dit is volgens Schmidt een geïndoctrineerde veronderstelling.
Male gaze
In film en tv worden mannen en vrouwen op een bepaalde manier neergezet, waarbij vrouwen enorm worden geseksualiseerd. Jacqueline Blom herkent dit beeld. ‘’Leeftijdsdiscriminatie is gigantisch. Als een vrouw de hoofdrol heeft is ze vrijwel altijd jong, hierdoor hebben ze vaak een kortere carrière. Je ziet weinig oude vrouwen maar veel oude mannen, met meestal een jonge vriendin. Bij vrouwen is schoonheid zo belangrijk dat ze zonder haar looks minder serieus wordt genomen.’’ Blom wil dat er meer vrouwen worden getoond die niet conventioneel aantrekkelijk zijn of geseksualiseerd worden. Als je dat meer ziet verandert dat je beeld. ‘’Mensen worden getraind om alleen naar het uiterlijk van een vrouw te kijken. Ik toon bewust een minder mooie kant, zodat mensen zien dat ik ook gewoon een mens ben.’’
Arthouse
Maar niet in elke film worden vrouwen geobjectiveerd. In Arthouse films gebeurt dit al veel minder. Er is daarin meer ruimte voor diverse vrouwelijke karakters dan in commerciële films. Jonah Smans werkt voor een grote franchise biosscoop. Hij ziet dat er steeds vaker Arthouse films worden getoond en aangeprezen. ‘’Ik merk dat Arthouse films waarin vrouwen de hoofdrol hebben steeds vaker worden bezocht. Films zoals ‘Everything Everywhere All at Once’ waarin een complexe, sterke, vrouwelijke hoofdrol wordt verbeeld, zijn erg geliefd onder de bezoekers.’’
Cijfers ‘beter is nog niet goed’ door Marlou Vd WeegenBewustwording
Jacqueline Blom en Esther Schmidt vragen zich hetzelfde af: wat moet er veranderen om vrouwen op de juiste manier te representeren in film en tv? Volgens Blom en Schmidt is het belangrijkste de bewustwording. ‘’Naast bewustwording is het belangrijk dat we onderzoek blijven doen. Met de resultaten van de onderzoeken kan je bijeenkomsten organiseren en gesprekken aangaan. Uiteindelijk bepalen de gatekeepers welke verhalen worden gemaakt, dus met die mensen moeten we die gesprekken aangaan. Het uiteindelijke doel is dat het filmfonds zegt: ‘dit moet anders.’ Ik geloof dat er verandering in gaat komen’’, vertelt Schmidt. In Zweden wordt dit al gedaan. ‘’Het Zweedse filminstituut geeft per jaar quota vrij voor filmproducties. In Nederland is er quota per film. Door het per jaar vrij te geven zorgen de Zweden ervoor dat je een ‘all male besteller’ kan maken, hier moet dan wel een ‘all female besteller’ tegen overstaan’’, zegt Blom. Het Zweedse filmfonds verdeelt de subsidies eerlijk tussen mannelijke en vrouwelijke regisseurs. De kwaliteit van de films is nu zelfs gestegen, de vrouwelijke regisseurs winnen zestig procent van de filmprijzen. Verandering is weldegelijk mogelijk, maar dat ligt natuurlijk bij de filmfondsen. Wat we volgens Blom zelf kunnen doen is: ‘’Ga ongemakkelijke gesprekken aan en spread the word.’’