In de journalistiek, en ook op school, gaat het vaak over jongeren, een nog moeilijk te bereiken leeftijdsgroep voor de media. Met allerlei snufjes en apps proberen de media jongeren te prikkelen en zo hopelijk binnen te halen, maar gaat dat ten koste van andere leeftijdsgroepen? Hoe zit het met het vertrouwen en verbondenheid van ouderen in de journalistiek?
Ook bij RTV Rijnmond in Rotterdam heeft het aantrekken van jongeren een belangrijk plekje in de strategie van de redactie gekregen. Zo is het medium sinds kort ook te vinden op TikTok, een app die het enorm goed doet bij de jongere generatie. Rijnmond put voor dat platform onder meer inspiratie uit populaire trends. Zo vragen ze aan Rotterdammers of ze een kijkje mogen nemen bij de mensen thuis, iets wat een TikTokker in de Verenigde Staten ook al een tijdje doet. Ruud van Os is sinds kort officieel hoofdredacteur van de publieke omroep. Daarnaast is Rijnmond bezig met het uitrollen van een nieuwe strategie. Daarin geeft hij zijn werknemers ‘sowieso mee dat alles moet kloppen’. “We zitten niet achter betaalmuren, hebben geen winstoogmerk en dus hoeven wij geen koppen te publiceren om mensen naar onze site te laten komen”, vertelt hij. Jong of oud, dat maakt daarvoor niet uit, stelt Van Os.
Niet alleen de jongere generatie zit op sociale media, ook de ouderen zijn er te vinden, blijkt uit bezoekjes aan buurtcentrum de Boomtak in Tilburg en Resto van Harte in de Reeshof. “Meestal volg ik nieuws via de telefoon of tablet en anders de radio”, vertelt meneer van Broekhoven. “Vaak kijk ik naar de digitale krant of gebruik ik Facebook. Het is zo handig, je kan alles heel snel volgen en dat vind ik fijn.” Hij is niet de enige. “Ik kijk vaak het NOS-journaal of iets van de RTL”, zegt een ander. “Anders krijg ik mijn nieuws via Facebook.”
Doelgroepgericht
De regionale omroep heeft over het algemeen een ouder publiek, weet Van Os. “De koers die we nu inzetten, sinds dit jaar, is om dat oudere publiek niet te verliezen en te behouden, maar wel om er aan de onderkant wat mensen bij te krijgen die jonger zijn.” De focus gaat dus uit naar jongeren, maar ouderen wil Van Os zeker niet vergeten. “Mijn moeder van tachtig moet nog steeds tot ons publiek blijven behoren”, zegt hij. “Maar aan de onderkant moet er wel wat bij. Als we dat niet doen, sterven we met onze doelgroepen uit.”
Hoe probeert Rijnmond, dat online, op de radio en TV actief is, dan die oudere doelgroep te behouden en die jongere beter te bereiken? Van Os wijst naar doelgroepgericht te werk gaan. “Als je een verhaal maakt voor mijn moeder van tachtig en die luistert alleen maar radio, moet dat verhaal daar terechtkomen en niet op TikTok. Dus echt doelgroepgericht en kanaaldistributie.” Zo zijn onderwerpen als inflatie en de energiecrisis populair bij de doelgroep.
Van Os verzekert dat de oudjes ondanks het sociale mediageweld zeker niet vergeten zullen worden. “Wij moeten iedere dag, als we opstaan, voor ogen hebben wie ons publiek is, en als ons publiek nog steeds uit ouderen bestaat, zullen we daar rekening mee moeten houden.” Zo maakt Rijnmond ook verhalen met onderwerpen die het bij het grote publiek niet per se goed doen, maar waarvan ze weten dat ze gemaakt moeten worden. “Als we de herdenking van het bombardement in Rotterdam uitzenden, hebben we geen miljoenenpubliek, maar dat doen we nog steeds”, zegt hij. “Een andere groep mensen die hier niet geboren zijn maar bijvoorbeeld uit Suriname of de Antillen komen, zijn heel erg met Keti Koti bezig. Daar doen we ook veel mee. We weten dat niet heel de regio dat gaat kijken, maar een bepaalde groep van ons publiek gaat ernaar kijken.”
Bij Rijnmond zijn ze dus veel bezig met de oudere generatie, maar hoe kijkt deze leeftijdsgroep zelf naar de media en journalistiek in het algemeen? ,,Ik heb over het algemeen vertrouwen dat vrijwel alles wat ik lees en zie waar is”, zegt meneer Visser. Maar de heer Visser is een stuk positiever dan anderen. “Mijn vertrouwen in de waarheid van wat ik lees is over het algemeen groot, maar door het dalende taalniveau van journalisten wordt dat minder”, klinkt het. “Als ik een artikel in de Volkskrant lees, haal ik er zo dertig spelfouten uit. Dat vind ik onprofessioneel.” Maar ook de rommelige Nederlandse politiek en coronacrisis spelen een rol.
“Niet alles wat ik lees en hoor vertrouw ik”, zegt iemand daarover. ‘Vooral vaak de berichten uit Den Haag geloof ik minder, met name omdat mijn vertrouwen in de politiek ontzettend gedaald is.” Sommigen gaan nog een stapje verder. “Mijn vertrouwen is zeker gedaald en dat komt ook door de coronacrisis. De onwaarheden uit Den Haag werden onder de mensen verspreid en mensen werden echt bang gemaakt, dat neem ik de journalistiek kwalijk.” Corona klinkt nogmaals als reden voor dalend vertrouwen. “Journalisten namen eigenlijk alles klakkeloos over van de politiek en waren helemaal niet meer kritisch.”
Wat wij horen is natuurlijk maar op kleine schaal en op twee specifieke plekken die niet al te ver van elkaar liggen. Gelukkig is recentelijk ook de nieuwe nieuwsmonitor uitgekomen, waar het ook over vertrouwen in de journalistiek gaat. Daarin gaat het echter wel over de leeftijdsgroep 55 plus, terwijl wij 65 plus als ouderen hebben genomen. Uit onze ervaring heeft het oudere deel van de leeftijdsgroep een wat radicalere mening, dus neem de cijfers met een klein tikkeltje zout.
Vertrouwen in journalistiek
Bij Rijnmond merken ze niets van een dalend vertrouwen in de journalistiek. “Het grappige is, de NOS heeft de stickers van de auto gehaald, Omroep Gelderland ook, bij ons is daar nu sprake van”, zegt Van Os. “We staan er in deze regio gewoon heel goed op. We zijn er altijd bij en dat is een beetje wat mensen van ons verwachten. Het vertrouwen in Rijnmond is nog heel groot en dat merk ik persoonlijk heel erg. Als ik in de Albert Heijn ben, wordt ik altijd op Rijnmond aangesproken.” Van Os dikt zijn gevoel aan met cijfers uit een jaarlijks onderzoek. Daarin wordt gekeken naar hoe mensen naar de regionale omroep kijken, luisteren en beleven. “We hebben een bekendheid van 97 procent en een betrouwbaarheid van ongeveer 80 procent”, vertelt een trotse Van Os.
Sommige ouderen hebben moeite met de digitalisering van de journalistiek en missen het persoonlijk contact. “Ik heb zelf de digitale krant van het Brabants Dagblad”, vertelt iemand. “Het is soms heel moeilijk om met een klantenservice in contact te komen en daar je verhaal kwijt te kunnen. Media zouden daarop juist in moeten zetten.” Wij gingen bij André Trompers, hoofdredacteur van BNDeStem, en John Lazaroms, lezersredacteur van het Algemeen Dagblad, langs om te praten over de band met ouderen en de nieuwe technologie.
Net als wijkcentrum de Boomtak en resto van Harte wil Rijnmond een veilige haven voor ouderen zijn. “Er zijn heel veel eenzame ouderen, daarin hebben we ook een rol”, vertelt Van Os. “Wat ik echt belangrijk vind, is dat dit huis altijd open staat. Als er nu een bejaarde belt met de vraag of diegene langs mag komen, zal ik nooit nee zeggen. Wij worden gefinancierd door belastinggeld, dus wij moeten ook bereikbaar zijn voor die mensen. Maar als wij niet betrouwbaar zouden zijn, zouden we ook die veilige haven niet zijn.”
Van Os lepelt een anekdote op van een evenement vorig jaar tijdens kerst. “Via een stichting kregen we geld om boodschappen te geven aan mensen. We gingen naar een vrouw in Vlaardingen, die voor het eerst in drie weken een gesprek had met iemand.”
Suggesties voor de media
Ook wij hebben gemerkt hoe belangrijk persoonlijk contact is voor de oudere doelgroep. Mevrouw de Keizer beschrijft het perfect: “Blijf met ouderen in gesprek gaan. We vinden (persoonlijk, red.) contact heel prettig en beleefd.” Wij merken dat de band tussen ouderen en de media nog wel bestaat, maar dat media zeker moeten blijven werken om deze leeftijdsgroep niet te verliezen. De ouderen hoeven niet per se teruggewonnen te worden, maar moeten verbonden blijven. Naar aanleiding van onze interviews en gesprekken hebben we een aantal suggesties voor de media om nieuwsconsumptie voor ouderen makkelijker te maken en de band warm te houden.